สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน

Last updated: 28 มิ.ย. 2564  |  1154 จำนวนผู้เข้าชม  | 

สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน

ข้อเท็จจริง...ราคาน้ำมันไทยกับการแข่งขันเสรี

ราคาขายปลีกน้ำมันเชื้อเพลิงในประเทศไทย ยังคงเป็นประเด็นที่ถูกหยิบยกนำมาพูดถึงตลอดเวลา ทั้งในสถานการณ์ปกติ และสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ทั่วโลก ที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการใช้พลังงาน รวมไปถึงราคาน้ำมันเชื้อเพลิงที่เปลี่ยนไป แต่ประเทศไทยมีมาตรการดูแลราคาน้ำมันเชื้อเพลิงด้วยโครงสร้างราคาน้ำมันเชื้อเพลิงที่เป็นกลไกในการรักษาเสถียรภาพระดับราคาขายปลีกน้ำมันในประเทศในกรณีเกิดการผันผวน

ย้อนหลังไปเมื่อปี พ.ศ. 2534 รัฐบาลมีนโยบายยกเลิกการกำหนดราคาน้ำมันเชื้อเพลิง ทำให้ราคาขายปลีกน้ำมันเชื้อเพลิงนั้นเป็นการกำหนดโดยกลไกการค้าเสรี และเปลี่ยนแปลงขึ้นลงตามราคาน้ำมันในตลาดโลก โดย สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ได้มีการติดตามสภาวการณ์การแข่งขันของผู้ค้าในตลาดน้ำมันเชื้อเพลิง และติดตามไม่ให้ผู้ค้าเอาเปรียบผู้บริโภค ด้วยการคำนวณและเผยแพร่โครงสร้างราคาน้ำมันเชื้อเพลิงผ่านทาง www.eppo.go.th เพื่อให้สาธารณะใช้ในการอ้างอิง โดยการคำนวณจะอ้างอิงราคาน้ำมันจากตลาดโลก และใช้หลักเกณฑ์ตามที่ได้รับความเห็นชอบจาก คณะกรรมการบริหารนโยบายพลังงาน (กบง.) แต่ราคาน้ำมันที่มาจากต้นทุนที่แท้จริงของผู้ค้าแต่ละราย เป็นความลับทางการค้าในการดำเนินธุรกิจภายใต้การแข่งขันแบบเสรี จึงไม่ได้มีการเปิดเผย

ซึ่งตามกฎหมายได้กำหนดให้รัฐมีอำนาจในการกำหนดราคาขายน้ำมันเชื้อเพลิงได้ เพื่อแก้ไขและป้องกันภาวะการขาดแคลนน้ำมันเชื้อเพลิง โดยให้ กบง. เป็นผู้พิจารณาในการกำหนดราคาน้ำมันเชื้อเพลิงที่จำหน่ายในประเทศ นอกจากนี้พระราชบัญญัติว่าด้วยราคาสินค้าและบริการ พ.ศ. 2542 ว่าด้วยการกำหนดราคาสินค้าและป้องกันการผูกขาด ได้ให้อำนาจคณะกรรมการว่าด้วยราคาสินค้าและบริการในการประกาศกำหนดสินค้าและบริการควบคุม ซึ่งน้ำมันเชื้อเพลิงก็ถูกประกาศให้เป็นสินค้าควบคุมตามกฎหมายนี้ด้วย รัฐมีอำนาจในการกำหนดราคาน้ำมันเชื้อเพลิง แต่รัฐบาลต้องการให้กิจการน้ำมันเชื้อเพลิงเป็นกิจการแข่งขันเสรี จึงไม่ใช้อำนาจในการกำหนดราคานั้น แต่ให้การแข่งขันของตลาดเป็นตัวกลไกกำหนดราคาในธุรกิจนี้แทน

สำหรับน้ำมันเป็นสินค้าโภคภัณฑ์ (commodity goods) ที่ตั้งราคาขายตามราคาตลาดเหมือนสินค้าโภคภัณฑ์ชนิดอื่น เช่น ยางพารา ข้าวโพด ฝ้าย ทองคำ เป็นต้น เมื่อต้องการขายจำเป็นต้องมีการอ้างอิงราคาตลาดการซื้อขาย น้ำมันก็เช่นกัน รัฐไม่ได้ควบคุมราคา แต่ยังมีการจัดทำโครงสร้างราคาเพื่ออำนวยความสะดวกแก่สาธารณะให้ทราบราคาที่ควรจะเป็นของน้ำมันเชื้อเพลิงที่ขายในสถานีบริการ ซึ่งในทางปฏิบัติควรจะปล่อยให้เป็นการตกลงซื้อขายของของผู้เล่นในตลาด สนพ. จึงจัดทำโครงสร้างราคาในผลิตภัณฑ์น้ำมันเฉพาะที่จำเป็นตามประกาศกำหนดคุณลักษณะและคุณภาพน้ำมันเชื้อเพลิงของกรมธุรกิจพลังงาน

สำหรับราคาน้ำมันเชื้อเพลิงชนิดพรีเมียมต่าง ๆ ซึ่งเป็นน้ำมันเชื้อเพลิงที่ผู้ค้านำมาจำหน่ายในสถานีบริการของตน เพื่อเพิ่มเป็นทางเลือกนั้น จะมีส่วนผสมพิเศษที่เป็นความลับทางการค้าของผู้ค้าในแต่ละเจ้า ดังนั้น การจะไปค้นหาสารชนิดดังกล่าว และหาราคาอ้างอิงมาเพื่อคำนวณเป็นราคาแนะนำ จึงไม่สามารถทำได้ แต่น้ำมันเกรดพรีเมียม และน้ำมันเกรดธรรมดา ที่ปรากฏในโครงสร้างราคาอ้างอิงของรัฐ ได้ผ่านมาตรฐานขั้นต่ำของกรมธุรกิจพลังงาน ซึ่งการเลือกใช้ก็ขึ้นอยู่กับความพึงพอใจของผู้บริโภค

หากจะบอกว่านโยบายรัฐที่ส่งเสริมการแข่งขันเสรีในธุรกิจน้ำมันไม่เสรีจริง เพราะผู้ค้าทุกเจ้าขายราคาเท่ากันหมดนั้น กลยุทธ์ทางการค้าในการแข่งขันเพื่อให้ผู้ค้าพึงพอใจในการซื้อสินค้าละบริการมีหลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับสภาพการแข่งขันของแต่ละพื้นที่ การตั้งราคาขายที่ถูกกว่าเป็นส่วนหนึ่งเท่านั้น (ซึ่งก็มีหลายพื้นที่โดยเฉพาะต่างจังหวัดที่มีการแข่งขันด้านราคาขายปลีก) ส่วนในเขตพื้นที่กรุงเทพฯ แม้จะไม่เห็นการแข่งขันด้านการกำหนดราคาขายปลีกมากนัก แต่ยังมีการแข่งขันในรูปแบบอื่น ๆ เช่น การให้ส่วนลดผ่านบัตรเครดิต การให้ของแถม หรือส่วนลดการใช้บริการอื่นๆ ในสถานีบริการน้ำมัน

หากจะมีการเปลี่ยนกลับไปใช้วิธีกำหนดราคาน้ำมันโดยรัฐ จะทำให้กิจการนี้ถอยหลังกลับไปเมื่อ 30 ปีที่แล้ว ที่สถานีบริการน้ำมันยังไม่มีมาตรฐานที่สูงเท่าในปัจจุบัน ไม่มีเครื่องอำนวยความสะดวกอื่น ๆ ภายในสถานีบริการน้ำมันที่ครบวงจร ซึ่งจากนโยบายการยกเลิกกำหนดราคาเมื่อปี พ.ศ. 2534 นั้น ทำให้ปัจจุบันสถานีบริการน้ำมันมีแรงจูงใจที่จะพัฒนาคุณภาพบริการที่ดีขึ้น และคุณภาพดีเป็นอันดับต้นๆ ของภูมิภาคอีกด้วย จึงเห็นได้ว่ากระทรวงพลังงาน โดย สนพ. ยังคงกำกับดูแลและติดตามราคาขายปลีกน้ำมันเชื้อเพลิงให้มีความเหมาะสมและเป็นธรรมกับทุกฝ่าย โดยตระหนักถึงผลกระทบต่อค่าครองชีพ และความมั่นคงทางด้านพลังงานของประชาชนและประเทศชาติเป็นสำคัญ

เว็บไซต์นี้มีการใช้งานคุกกี้ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและประสบการณ์ที่ดีในการใช้งานเว็บไซต์ของท่าน ท่านสามารถอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ นโยบายความเป็นส่วนตัว  และ  นโยบายคุกกี้